Sobótce

sobótkaSobótka (niem. Zobten, Zobten am Berge) – miasto nad Czarną Wodą w woj. dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sobótka, u stóp Masywu Ślęży. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1148 w bulli Eugeniusza III jako osada targowa (Sabath). Przywilej odbywania targów nadał osadzie książę Bolesław I Wysoki w 1193 roku. Od 1128 do 1134 fundacja Piotra Włosta dla zakonu augustianów (kanonicy regularni), którzy – aby wykorzenić wciąż żywe kulty pogańskie – na krótko utworzyli na szczycie Ślęży klasztor, bardzo szybko przeniesiony do wsi Górka a potem do Wrocławia. W 1221 Henryk Brodaty na prośbę opata Witosława nadał jej prawa miejskie na prawie średzkim. W 1353 jako wiano księżniczki śląskiej przeszła w ręce królów czeskich. W 1399 król czeski Wacław IV ponownie lokował miasto na prawie magdeburskim. Podobnie jak większość Śląska splądrowana przez husytów w 1428. Wykupiona przez zakon augustianów w 1494. Przeżywała rozkwit w czasie habsburskich rządów w Czechach od 1526 roku. Poważnie zniszczona i wyludniona w czasie wojny 30-letniej (1618-1648) – z 1000 mieszkańców pozostało 200. Dawna zabudowa gotycka i renesansowa spłonęła w wielkim pożarze 1730. Od 1745 wraz z większością Śląska w granicach Prus. Od 1808 własny samorząd. Do 1810 roku (sekularyzacja dóbr kościelnych w Prusach) pozostawała własnością klasztorną. Od 1885 stacja na linii kolejowej Wrocław – Świdnica – zlikwidowanej w ruchu pasażerskim latem 2000. 1 czerwca 1934 na fali germanizacji dawnych nazw słowiańskich na Śląsku organizacje Landesamt für vorgeschichtliche Denkmalpflege oraz Zobtengebirgsverein zaproponowały nadprezydentowi prowincji śląskiej zmianę nazwy miasta na Siling a góry Ślęzy (niem. Zobtenberg) na Silingberg, aby utrwalić w nazwach żyjące na Śląsku w starożytności wschodniogermańskie plemię Silingów. Władze odmówiły ze względów ekonomicznych i praktycznych. Swoją nazwę zmieniła za to druga z postulujących organizacji – nazywając się Silingverein. Zdobyta przez Armię Radziecką 7 maja 1945. W trakcie walk została zniszczona w 50 proc., odbudowana w latach 50.-60. W latach 70. przyłączono do Sobótki wieś Strzeblów. Według danych z 30 czerwca 2008 miasto liczyło 6831 mieszkańców[2]. Wraz z sąsiednimi miejscowościami (Sulistrowiczki, Będkowice) stanowi zaplecze turystyczne pobliskiego Wrocławia. Znajduje się tu Dom Turysty PTTK im. M. Stęczyńskiego "Pod Wieżycą". W Sobótce znajdują się dwie szkoły podstawowe I im. Janusza Korczaka, II im. Marii Skłodowskiej-Curie gimnazjum Gminne im. Piotra Włostowica, Liceum Ogólnokształcące, Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy (dawny dom rekolekcyjny Jezuitów), Zespół Szkolno-Opiekuńczy oraz Dom Dziecka.
W zachodniej części Sobótki znajdują się odkrywkowe kopalnie granitu i skalenia. Na rynku – plastyczna mapa Masywu Ślęży.

* Sanktuarium św. Anny Samotrzeciej (od 2005 dodatkowo Diecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Nowej Ewangelizacji) Legenda głosi, że figura św. Anny Samotrzeciej prawdopodobnie została przywieziona z Kijowa przez żonę Piotra Włosta w XII w. historycy sztuki określają powstanie figury na przełom XIII/XIV w. rzeźbiona w drzewie lipowym w stylu romańskim z elementami gotyckimi. Dla niej zbudowano kaplicę obecnie prezbiterium. W 1511 r. dobudowano do tylnej ściany kaplicy kościół gotycki, prawdopodobnie w tym samym czasie dobudowano do ściany wschodniej prezbiterium kapliczkę św. Anny. Od 2005 roku w ołtarzu głównym znajduje się XIX-wieczny obraz Matki Boskiej namalowany przez nieznanego artystę otrzymany z Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. Przez cały okres kościół pełnił funkcję kościoła odpustowego i pogrzebowego. W czasie Kulturkampfu w 1875 r. władze pruskie odebrały katolikom kościół, w 1893 r. oddały. Wewnątrz kościoła ołtarz główny z 1720 r. w prezbiterium 5 figur św. Janów, przy filarach 4 gotyckie rzeźby (każda 2,5 m wys.)
* Matka Boska z Dzieciątkiem
* św. Anna Samotrzecia
* św. Augustyn (lub św. Mikołaj)
* św. Jadwiga Śląska. Na końcu nawy lewej ołtarz 14 św. Wspomożycieli z 1720 r. ambona z 1726 r. Obok sanktuarium dwie rzeźby średniowieczne "lew romański" oraz "grzyb" (fragment postaci ludzkiej).
* Kościół św. Jakuba Apostoła (parafialny) w stylu barokowym z fragmentami gotyckimi wybudowany w 1738 roku. Badania archeologiczne w kościele przeprowadzone w latach 50. XX w. wykazały, że obecny kościół jest trzecim kościołem wybudowanym w tym samym miejscu. Obraz św. Jakuba w ołtarzu głównym z ok. 1770 r., w prezbiterium figury św. Augustyna i św. Norberta z ok. 1725 r., ołtarze boczne NMP, w stylu barokowym, św. Jana Nepomucena również w stylu barokowym, ołtarz ukrzyżowania z z 1739 r. ambona z ok. 1650 r. przy głównym wejściu po prawej stronie znajduje się lew romański. Kościół został spalony w 1945 podczas zdobywania miasta, ostatecznie odbudowany i erygowany w listopadzie 1960 r.
* kościół "Najświętszego Serca Pana Jezusa" wybudowany w latach 30. XX w.
* tzw. "Zamek" w Sobótce-Górce dawny klasztor augustianów (do kasaty w 1810), w którym obecnie znajduje się hotel,
* w centrum wiele domów z drugiej poł. XIX w. W najstarszym – dawnej własności augustianów – znajduje się Muzeum Ślężańskie z lapidarium,
* budynek plebanii z XVII/XVIII w.,
* nieczynny browar z poł. XIX w.

Bolków | Duszniki Zdrój | Golińsk | Jagniątków | Karpacz | Kowary | Krynica Zdrój | Libusza | Łomnica | Michałowice | Muszyna | Mysłakowice | Nowy Sącz | Piechowice | Piwniczna Zdrój | Polanica Zdrój | Poronin | Przesieka | Rzeczka | Sobótka | Sosnówka | Stary Sącz | Stronie Śląskie | Szczawnica | Szczyrk | Szklarska Poręba | Ustroń | Wierchomla Mała | Wisła | Zakopane | Zieleniec | Żegiestów